Ngày 14-10-1943, một nhóm tù nhân Do Thái ở trại tập trung Sobibor nằm trên đất Ba Lan đã giết chết 11 người - vừa sĩ quan - vừa lính Đức Quốc xã canh giữ họ rồi kéo đổ hàng rào, mở đường cho gần 500 tù nhân khác chạy trốn mà nguyên nhân là trước đó, họ nhận được thông tin rằng ngày 15-10, Đức Quốc xã sẽ san bằng trại đồng thời tiêu diệt tất cả tù nhân nhằm che giấu tội ác diệt chủng.
Chỉ có 53 người sống sót sau
cuộc đào thoát kinh hoàng này, và đây cũng là vụ nổi dậy phá trại tập trung bi
thảm nhất trong Chiến tranh thế giới lần thứ 2…
Đường đến cõi chết
Từ một lá thư…
Sáng 21-8-1943, sau khi kéo
những hồi còi dài, một đoàn tàu hỏa dừng lại trước nhà ga Sobibor, thị trấn
Chelm, Ba Lan. Trên sân ga, lính SS - là đơn vị đặc biệt tinh nhuệ của Đức Quốc
xã, áo choàng xám, súng tiểu liên Sten trên tay, dàn hàng ngang chờ đợi. Sau
lưng lính SS là 100 tù nhân cũng đang chờ đợi để làm công việc của mình.
Giây lát, cánh cửa từng toa xe
nhả ra 2.000 con người, cả đàn ông lẫn đàn bà và trẻ con, mệt mỏi, tả tơi, lếch
nhếch lôi theo những vali túi xách. Trước ngực áo và trên ống tay áo, ai cũng
có một mảnh vải trắng hình ngôi sao 6 cạnh. Họ là người Do Thái ở Ba Lan, Pháp,
Đức, Áo, Bỉ, Hungary, Rumani, Tiệp Khắc, Ukraine…, bị lính Đức lùa vào các điểm
tập trung rồi đưa lên tàu, đến trại Sobibor. Theo lệnh của trung tá Gustav
Wagner, chỉ huy trại, hành lý của họ phải bỏ lại sân ga với lời hứa: “Khi tới
chỗ ở mới, các bạn sẽ được giao trả đầy đủ”.
Trung tá Gustav Wagner và
thiếu tá Erich Bauer, 2 hung thần ở trại Sobibor
Sau vài phút, dòng người xếp
thành hàng dài, lặng lẽ di chuyển theo lệnh của lính SS. Từ ga Sobibor về trại
đường dài 3km và họ phải đi bộ trong lúc ở sân ga, 100 tù nhân xếp hành lý của
họ lên những chiếc xe kéo. Lát nữa, tại nhà kho của trại, tù nhân sẽ lục tung
những chiếc vali, túi xách ấy. Tất cả những thứ quý giá như dây chuyền, nhẫn,
bông tai, vòng cổ, bằng bạc hoặc vàng, sẽ được nộp cho chỉ huy trại để nấu
thành thỏi. Còn quần áo, giấy tờ tùy thân và những thứ linh tinh khác thì bị
đốt hết.
Mất hơn 1 tiếng, 2.000 người mới
về tới trại dưới những họng súng của lính SS. Ở giữa sân, trung tá trưởng trại
Gustav Wagner đã đợi sẵn. .Ông ta nói: “Chào các bạn. Bắt đầu từ hôm nay, các
bạn sẽ có một cuộc sống mới. Tuy nhiên, nhằm bảo đảm cho sự an toàn của các
bạn, đề phòng bệnh chấy rận, bệnh ghẻ, bệnh sốt phát ban và các loại bệnh có
khả năng lây lan khác, các bạn sẽ được tắm rửa, khử trùng trước khi nhận nhà”.
Nói dứt lời, ông ta quay lưng đi
về phía khu chỉ huy. Skollenn, một tù nhân may mắn sống sót kể: “Lính SS lần
lượt hỏi một số đàn ông, đàn bà còn khỏe mạnh: “Trước kia làm nghề gì?” rồi sau
đó, người được hỏi hoặc là đứng riêng một bên, hoặc vẫn đứng yên trong hàng”.
Trong số 2.000 người mới chuyển
đến Sobibor, chỉ có 42 người ra đứng riêng. Họ là thợ may, thợ đóng giày, kim
hoàn, cơ khí, thợ mộc, thợ xây dựng và thợ ống nước. Số còn lại bị bắt phải cởi
hết quần áo, tháo đồng hồ, tháo kính rồi trần truồng bước vào “phòng tắm” số 1,
2, 3 mà thực chất là phòng hơi ngạt. Tất cả đều chết sau 10 phút “tắm rửa, khử
trùng”.
Tại kho kiểm tra hành lý, khi
tiến hành thu gom những đồ vật quý giá, một tù nhân là Rovka thấy một mảnh giấy
viết tay trong túi một chiếc áo khoác. Đọc xong, Rovka nhanh chóng gấp nhỏ,
nhét nó vào giày. Đến tối, mảnh giấy được chuyển cho Leon Feldhendler, người Ba
Lan gốc Do Thái, lãnh đạo tù nhân trong trại.
Tù nhân Do Thái trên đường
về trại Sobibor.
Sau này, khi đã đào thoát khỏi
trại Sobibor, Leon Feldhendler cho biết mặc dù mảnh giấy không ký tên nhưng ông
tin rằng người viết nói thật bởi lẽ vài tuần trước đó, trưởng trại Gustav
Wagner đã ra lệnh cho tù nhân gấp rút xây thêm 3 phòng hơi ngạt nữa. Leon
Feldhendler nói: “Trại Sobibor trung bình giam giữ khoảng 2.000 người.Mảnh giấy viết: “Chào các bạn.
Chúng tôi sắp được chuyển đến trại Sobibor và chắc chắn chúng tôi sẽ chết. Hôm
qua, một người trong số chúng tôi nghe lỏm được câu chuyện giữa hai sĩ quan
Đức, rằng sau vài đợt chuyển tù nữa, họ sẽ giết tất cả tù nhân ở Sobibor đồng
thời phá hủy trại để xóa dấu vết. Ngày đó dự định là 15-10-1943. Các bạn bằng
mọi cách, hãy cố gắng sống sót để tố cáo với thế giới về tội ác diệt chủng”.
Trước tháng 9, cứ sau 1 tuần,
2.000 người ấy vào phòng hơi ngạt thì lập tức có 2.000 người khác được chuyển
đến nhưng từ đầu tháng 9 cho tới ngày chúng tôi nổi dậy, lệnh của Gustav Wagner
là cứ 4 ngày phải “làm vệ sinh” cho hết 2.000 người. Không đủ hơi ngạt, ông ta
dùng những động cơ lớn chạy dầu diesel, ống khói nối thẳng vào phòng nên phải
mất hơn nửa tiếng tù nhân mới chết”.
Sobibor – Trại của tử thần
Sau khi chiếm được các quốc gia
Tây Âu như Pháp, Bỉ, Áo, Hà Lan, Na Uy, Đan Mạch…, cùng một số quốc gia Đông Âu
như Ba Lan, Tiệp Khắc, Nam Tư, Hungary, Ukraine…, bắt đầu từ năm 1940, theo
lệnh Hitler, Đức Quốc xã đã tiến hành xây dựng 16 trại lao động cưỡng bức ở
vùng Sobibor trên đất Ba Lan, trong đó có trại Sobibor, nằm cạnh tuyến đường
sắt Chem - Wodawa nối với phía tây Ukraine, nơi đã bị quân Đức chiếm đóng. Nhân
công gồm 95.000 người Do Thái bị bắt ở Warsaw ,
Ba Lan và Vienna
Khởi đầu, ngoài việc xây dựng
nhà cửa, tù nhân trong 16 trại này còn phải làm những công việc như may quần
áo, đóng giày, sửa chữa máy móc, phục vụ cho quân đội Đức. Nhưng từ ngày
17-3-1943, trại Sobibor được Đức Quốc xã sử dụng để tiêu diệt người Do Thái
bằng cách cho họ vào các phòng hơi ngạt rồi sau đó, xác họ bị đốt thành tro. 
Nhà ga Sobibor, nơi mỗi
chuyến xe lửa thả xuống 2.000 tù nhân Do Thái
Leon Feldhendler kể: “Đầu tháng
9, các phòng hơi ngạt quá tải, trung sĩ SS Erich Fuchs ra lệnh cho tù nhân tháo
động cơ công suất 200 mã lực của một chiếc xe tăng rồi cho xây một cái bệ lớn
bằng bêtông. Động cơ xe tăng đặt trên bệ này, ống khói nối dài ra, đi thẳng vào
một phòng kín diện tích 100m2. Sau khi lùa 600 tù nhân vào phòng, đóng chặt
cửa, Erich Fuchs đích thân bật công tắc khởi động. Và vì công suất động cơ đã
được chỉnh hết mức nên chỉ trong 30 phút, tất cả tù nhân đều chết do ngộ độc
khí dioxit carbon. Lúc Fuchs ra lệnh cho chúng tôi mở cửa đưa xác sang lò
thiêu, cả 600 thi thể vẫn đứng sát nhau vì không gian quá chật, chẳng còn chỗ
để họ ngã xuống…”.
Vẫn theo Leon Feldhendler, đầu
tháng 9-1943, trại Sobibor có 600 tù nhân, cả nam lẫn nữ, là thợ lành nghề được
trung tá Gustav Wagner, chỉ huy trại “cho phép sống” để làm một số việc trong
trại.
Leon Feldhendler nói: “Tù nhân
nữ có nhiệm vụ cắt lấy tóc trên các tử thi nữ rồi kết thành từng cuộn. Tóc này
sau đó gửi về Đức để làm áo chống đạn. Họ cũng bẻ răng vàng trong miệng tử thi,
thu hồi những gọng kính bằng vàng hoặc bạc đồng thời tìm kiếm nữ trang giấu
trong quần áo, số còn lại làm việc trong xưởng may. Tù nhân nam một số nấu chảy
nữ trang, đúc thành từng thỏi, số khác làm ở xưởng đóng giày, xưởng cơ khí
nhưng phần lớn vẫn là lấy xác chết ra khỏi các phòng hơi ngạt, chất lên những
chiếc xe goòng, đẩy theo đường ray đến lò thiêu”.
Thiêu xong, tro cốt của họ được
đổ xuống những chiếc hố dài 60m, rộng 15m, sâu 7m rồi lấp đất và trồng cây. Cho
đến khi chiến tranh kết thúc, 250.000 tù nhân Do Thái đã bị giết ở trại
Sobibor.
Âm mưu đào thoát
Ngày 18-9-1943, bên cạnh những
chuyến xe lửa dồn dập chở người Do Thái thì còn có các đoàn tàu quân sự chở tù
binh Liên Xô bị bắt trong những cuộc giao chiến đến trại Sobibor. Trong số này
có trung úy Alexander Pechersky, người Nga gốc Do Thái.
Ngày 22-6-1941, Hitler xua quân
xâm lược Liên Xô, Alexander Pechersky khi ấy 31 tuổi, tình nguyện gia nhập Hồng
quân. Chỉ hơn 2 tháng sau, Pechersky một mình một súng, lao vào bắn hạ 4 lính
Đức khi những tên này đã bắt sống được chỉ huy trung đội ông. Với hành động
dũng cảm ấy, Pechersky được thăng hàm trung úy.
Cuối tháng 10-1941, trong một
trận đánh ở ngoại ô Moscow Minsk
Biết có chối cũng vô ích,
Pechersky gật đầu. Lập tức, Pechersky bị đưa vào trại lao động khổ sai Minsk
Sự xuất hiện của nhóm tù binh
Xôviết đã tạo ra ấn tượng rất lớn với các tù nhân ở Sobibor. Ngay buổi tối đầu
tiên, Pechersky gặp Leon Feldhendler, người lãnh đạo tinh thần của tù nhân
trong trại với sự phiên dịch của Solomon Leitman vì Leon
Về sau, khi đã đào thoát thành
công, Pechersky kể: “Tôi ngồi trên đống gỗ, đối diện với Leon Feldhendler. Tôi
hỏi anh ta về ngọn lửa lạ lùng đang cuồn cuộn bốc lên từ những ống khói cách
chúng tôi khoảng 500m và về cái mùi rất khó chịu. Leon
Ngày thứ 3 sau khi đến trại
Sobibor, Pechersky giành được sự kính trọng của tù nhân khi Pechersky nhận lời
thách thức của trung úy Karl Frenzel, sĩ quan SS ở trại. Khi thấy một tù nhân
bị Frenzel đánh bằng roi vì chậm chạp trong việc chẻ gỗ làm củi cho lò thiêu,
Pechersky lên tiếng phản kháng. Đáp lại, Frenzel nói với Pechersky: “Nếu trong
5 phút, mày chẻ được khúc gỗ ấy ra làm đôi thì tao sẽ cho mày gói thuốc lá. Còn
không, mày sẽ bị đánh 25 roi”.
Chỉ 4 phút rưỡi, Pechersky đã
chẻ xong khúc gỗ. Nhận gói thuốc lá, Pechersky phân phát cho các tù nhân xung
quanh vì “tôi không hút thuốc”. 20 phút sau, Frenzel quay lại, đưa cho
Pechersky ổ bánh mì và một miếng bơ nhưng Pechersky lắc đầu: “Cám ơn ngài sĩ
quan, khẩu phần của trại là đủ với tôi rồi” mặc dù phần ăn ở trại chỉ là súp
loãng nấu với củ cải và muối. Sau này, khi đã thoát khỏi Sobibor , Leon
NGÔ TIÊN SINH (theo History)Bài khác